îàéø ÷ìåù

îàéø ÷ìåù áîìçîú äòåìí äùðééä – 40 ùðéí ìñéåí äîìçîä / øàééï ãåã áï ãåã

 òìåï "áðéø" âìéåï îñ' 329, 25.4.1985    

ù: îàéø ÷ìåù, àéôä äééú á-8 áîàé 1945?

ú: áùáé

ù: áùáé ùì îé?

ú: áùáé äøåñé. áàåúå éåí ùëáúé çåìä ááéú çåìéí ùì ùáåééí.

ù: àúä ðìçîú ðâã äøåñéí. îä äéä ìê ðâã äøåñéí?

ú: ìà äéä ìé ùåí ãáø ðâã äøåñéí. ìøåñéí äéå èòðåú ðâãé.

ù: àðà ñôà ñéôåøê.

îàéø ÷ìåù:

àðé éìéã àåæ'äåøåã. òã àå÷èåáø 1938 àåæ'äåøåã äééúä çì÷ ùì ö'ëåñìåá÷éä, áéøú ÷øôèå øåñ. ìäåðâøéí äééúä èòðú áòìåú òì ÷øôèå øåñ, ìëï, ëùäúîåèèä äøôåáìé÷ä äö'ëåñìåá÷éú áò÷áåú äìçõ äðàöé, ôìùå ääåðâøéí ìàæåø åëáùå àú àåæ'äåøåã åçéãùå àú äùí ääåðâøé ä÷åãí àåðâååàø.

àðé æåëø àú àåúå éåí øàùåï ùì äôìéùä ëùàðùé ä÷äéìä äéäåãéú éöàå çâéâéú îáúéäí ëãé ìä÷áéì àú ôðé äëåáùéí (äîùçøøéí ìãáøéäí).

áæîï äëéáåù äééúé áï 16. áàå÷èåáø 1942, ëùäâòúé ìâéì 18 ðöèååéúé ìäúééöá ìáãé÷ä øôåàéú. äåòãä äøôåàéú îöàä àåúé ëùéø ìùøåú öáàé åäöèøëúé ìäúâééñ ëòáåø ëîä çåãùéí. áìçõ ùì äâåøîéí äàðèéùîééí áîãéðä ôåø÷å äçééìéí äéäåãéí îðù÷í åâåéñå ìîçðåú òáåãä. äåðâøéä ðìçîä àæ áøåñéí åäîâåéñéí äéäåãéí ðùìçå ìî÷åîåú äëé îñåëðéí, ëâåï áéöåø äçæéú, ôøéöú ùãåú îå÷ùéí áôðé äñúòøåú åëã'.

áúçéìú 1943 äöèøëúé ìäúâééñ àê ÷áìúé ëîä ãçéåú. áãöîáø 1943 áà ùåèø åòöø àåúé áòååï òøé÷åú åéåîééí éùáúé áöéðå÷. ëòáåø éåîééí ðùìç çééì îæåééï ëãé ìäáéà àåúé ìîçðä öáàé áèåùðàã ùáèøðñéìáðéä (àæåø ðåñó ùääåðâøéí ÷áìå îøåîðéä ò"é äéèìø éî"ù). äáéàå àåúé ìîçðä öáàé åäééúé àåáéé÷è ììòâ åäùôìåú îéãé äçééìéí ääåðâøéí.

ìîçøú, áùáú ááå÷ø (áçâ "îéëàì ä÷ãåù" ùìäí), äòáéøå àåúé ìáñéñ ùì òåáãé ëôéä ìéã èåùðàã. äúééöáúé áôðé ÷öéï áãøâú ñâï àìåó åäåà ùçøø àåúé. äúàøçúé ááéú éäåãé ìùáú åàëìúé ìùåáò àçøé öåí ùì ëîòè éåîééí. ìîçøú, áéåí øàùåï ááå÷ø, áàä àçåúé åäîöéàä úòåãåú øôåàéåú îæåéôåú áàîöòåúï åáúåñôú ÷öú ùìîåðéí ùåçøøúé ëìéì îï äùøåú.

çæøúé ìàåðâååàø åòáãúé ëöåøó òã ìôìéùä äðàöéú ìäåðâøéä á-19 áîøñ 1944.

òí äôìéùä ðéúëå òì øàùé äéäåãéí âæøåú òì âæøåú: èìàé öäåá, òåöø, îòöøéí, âéèàåú åìáñåó àåùååéõ åäùîãä.

ìàçø çâ äôñç ÷áìúé öå îï äéåãðøàè ì äòéø ìäúééöá ìòáåãä. áàåðâååàø ôúçå ääåðâøéí âéèå àìéå âåøùå äéäåãéí îï äëôøéí åäòééøåú ùáñáéáä. áâéèå ìà äéå îéí åäåèì òìé ìñçåá îáàøåú îé ùúéä ìáàéí.

ø÷ ñééîúé àú äòáåãä äàæøçéí åëáø öéôä ìé ááéú öå ÷øéàä îï äöáà. ëòáåø ëîä ùòåú ëáø äôìâúé áøëáú ìáñéñ. áãøê ìéååúä àåúé àîà áãîòåú, ìà ùéòøúé àæ ùæåäé äôøéãä äàçøåðä îîðä, îîùôçúé åîï äòéø ëåìä. äúééöáúé ááñéñ ùáèåùðàã ñðèå, ðùìçúé ùåá ìáãé÷ä øôåàéú á÷åìåùååàø åð÷áòä ìé ëùøåú øôåàéú èåáä åçæøúé ìáñéñ.

ìòåìí ìà àùëç ðñéòä æå, äééúé ìáåù àæøçéú òí äèìàé äöäåá òì äùøååì ëùìéäåãéí ðàñøä äðñéòä áøëáú. äøëáú äééúä îìàä öáà âøîðé, åáîùê ë-9 ùòåú ðñòúé á÷øåï àçã òí èøðñôåøè ùì âøîðéí öòéøéí, èéøåðéí ùðùìçå ìçæéú äîæøçéú, åðàìöúé ìùîåò ëì äãøê àåúí åàú äñéâ åùéç ùìäí. ùåèø äåðâøé áã÷ àú ðééøåúéé åôðä ìâøîðéí áá÷ùä ìæøå÷ àåúé îï äøëáú. ìîæìé äâøîðéí ìà äáéðå äåðâøéú åìà àéøò ìé àñåï.

çæøúé ìáñéñ, âåéñúé åðùìçúé áîñâøú ôìåâä 12 ìçæéú äøåîðéú. øåîðéä ðìçîä, ëéãåò, úçéìä ìöã äâøîðéí åáñåó äîìçîä îøãä åðìçîä ìöã äøåñéí. ëòáåø æîï îä äåòáøúé ìôìåâä çãùä – 12/4. áòåã àðé éåöà ìçôù øâìé áñáéáä àú äôìåâä äçãùä ùìé åàéðé îåöà àåúä, ðú÷ìúé áãøê á-3 éäåãéí òåáãé ëôééä îìååéí áñîì äåðâøé, îäí ùîòúé ùàó äí ùééëéí ìôìåâä äçãùä åäôöéøå áé ìäöèøó àìéäí áãøëí. äú÷øá ìéìä åäöéòå ìé ìäéùàø ììåï òã äáå÷ø áàéæä áéú éäåãé áòééøä. áçöåú äìéìä ôøöä äîùèøä ääåðâøéú ìãéøä åàñôä àú ëì äéäåãéí ùì äî÷åí ìâøåù ìâéèå, áéðéäí ðúôñúé âí àðé. ááå÷ø, ëùäñîì ääåðâøé øàä ùìà äúééöáúé ëîãåáø äáéï ùäîùèøä äàæøçéú òöøä àåúé éçã òí ëì äéäåãéí. äåà äúòøá îéã åäöéì àåúé îéãé äîùèøä, îï äâéèå åîàåùååéõ. ëàùø äâòúé ìáñéñ ððæôúé çîåøåú òì ùìà äúééöáúé áîåòã.

äçæéú äøåñéú-øåîðéú äçìä ìäú÷øá åàðå áéöøðå àú äâáåì, äçì îñåó àôøéì òã úçéìú ñôèîáø 1944. òáãðå áúðàéí ÷ùéí åàëæøééí, ùéëðå àåúðå áéòø ììà ãéåø åëì ä÷éõ ìðå úçú ëéôú äùîééí ììà ÷åøú ââ àå îçñä îâùí, îøåçåú åîñòøåú. äìëðå éçôéí åìà ñéô÷å ìðå ðòìééí. äéå áéðéðå öòéøéí çøãéí ùä÷ôéãå òì ëùøåú åøòáå áúçéìä òã ùðùáøå åðàìöå ìàëåì èøéôåú.  

áòåã àðå îáöøéí àú äâáåì ìîâéðéí òì äåðâøéä, øéëæå ääåðâøéí àú ëì éäåãé àøöí áâéèàåú, áéðéäí àú äåøé åîùôçúé, åðùìçå ìäùîãä áàåùååéõ.

äøåñéí äú÷øáå åàðå ðñåâåðå ìñãøééâï, ùí ùéëðå àåúðå ááéú çøåùú ùäùúééê áòáø ìéäåãé. äéîéí ëáø ìôðé øàù äùðä åîôé äçééìéí ääåðâøéí ðåãò ìðå îäå äîöá äàîéúé áçæéúåú äùåðåú åöéôéðå ìéùåòä. äâòðå ìëôø áñáéáä åäçìä äôööä ëáãä. äçééìéí ääåðâøéí äçìå ìáøåç, åàéìå àðå, òåáãé òáåãú ëôéä, ùîçðå åìà áøçðå. éãòðå ùäèééñéí ùáîôöéöéí äí éãéãéðå åìà àåééáéí.

éåîééí ìôðé øàù äùðä úù"ä äçìä äñúòøåú øåñéú òì äòîãåú äâøîðéåú-äåðâøéåú. ääåðâøéí áøçå åàðå, òåáãé äëôééä äéäåãéí, ðùàøðå áùèç. ðëðñúé ìëôø (àåëìåñéä îòåøáú ùì äåðâøéí åøåîðéí), ðùëáúé áîèò àâñéí åìôúò øàéúé çééìéí ÷øáéí. áúçéìä çùáúé ùäí âøîðéí, äí âéìå àåúé åäôðå îéã ëìôé àú ðù÷í. ëùùîòúé ùäí îãáøéí áéðéäí øåñéú äáðúé ùàðé îùåçøø. ÷îúé åñéôøúé ìäí áøåñéú ùàðé éäåãé òåáã ëôééä áöáà ääåðâøé åäåñôúé ùáòì äàæåø éîöàå òåã òåáãé ëôééä ëîåðé, åáàîú, äøåñéí âéìå îéã çáøéí ðåñôéí îï äôìåâä ùìé. äåôéò ÷öéï øåñé, éäåãé ãåáø ééãéù ùéùîù îúåøâîï. îùåðä, äãáø äøàùåï ùòðééï àåúí äéä ùòåðé äéã. ìãàáåððå ìà äéå ìðå éåúø ùòåðéí, ääåðâøéí ëáø ùããå îàúðå àú ëì çôöé äòøê.

äöáà äðñåâ äøñ îàçåøéå âùøéí åãøëé îòáø åäøåñéí ìà éëìå ìäú÷ãí, ìëï ì÷çå àåúðå, ë-100 éäåãéí îôìåâåú ùåðåú ùáñáéáä åäøçé÷å àåúðå îäçæéú îæøçä. äìëðå ìéùåï åëù÷îðå ìîçøú åá÷ùðå ìäúôìì äåáøø ùäøåñéí áææå áìéìä àú äëì, ìøáåú ëì äúôéìéï ùáøùåúðå.

áéåí à' ãøàù äùðä äåòáøðå øâìéú äìàä îæøçä. àðé äééúé áîöá éøåã îàåã, ìôðé ëï çìéúé áèéôåñ, äééúé éçó åøâìé ôöåòåú åëåìðå äééðå îåëé ëéðéí ìäçøéã. ìà äéä ìé ëåç ììëú . äùåáéí äøåñéí äéå ÷ùåçéí åàëæøééí áîéåçã ëìôéðå, ëìôé äùáåééí äéäåãéí (ëìôé äçééìéí äâåééí äéå äøáä éåúø àãéáéí), áëì äæãîðåú äôìéèå ìòåîúðå îéìåú âðàé: " éáøé ùô÷åìðè" (éäåãé ñôñø) åëã', ìëï áøçúé îï äùåøä åáìéìä äúçáàúé àöì àéëø äåðâøé áñáéáä. çéôùúé àú ä÷éøáä ùì äöáà äøåîðé (ôøå øåñé áàåúå äæîï), áàùø äøåîðéí äéå ðåçéí åäâåðéí ëìôé.

äçæéú äúòëáä áàæåø åäééúä òãééï ÷øåáä.éåí àçã éùáúé ááéúå ùì ëåîø äåðâøé, äåôéòä äð.÷.å.ã åðúôñúé. äí äáéàå àåúé ìáøàùàå ùáøåîðéä, ùí øëæå èøðñôåøè ùì ë-2000 ùáåééí âøîðéí åäåðâøéí, áéðéäí âí îñôø ðéëø ùì àçéðå áðé éùøàì. ìîçðä òð÷ æä äâéòå ÷øåðåú îáåöøéí áâãø úéì åäùáåééí äåáìå ìîçðåú ùáåééí áøåñéä. ááøàùàå ðôâùúé òí îçöéú äôìåâä ùìé. äúðàéí äéå ÷ùéí áéåúø, äàåëì äéä áöîöåí åâøåò îàåã, àìà ùðéúï äéä ì÷ðåú ÷öú îæåï àöì äàéëøéí.

áòåã äùáåééí äâåééí äåáìå ìøåñéä äçìå îùìçåú ùì éäåãéí ìôòåì ìùçøåø äùáåééí äéäåãééí. ðéñå ìùçã àú îé ùðéúï, äôòéìå àéùéí åîåñãåú, åëê ðùàøðå ááøàùàå ëçåãùééí. ìáñåó ñøáå äøåñéí ìùçøø àåúðå åâí äöòéøéí äéäåãééí ðì÷çå áùáé. ðòøê îô÷ã, äòáéøå àåúðå ìòéø ôå÷ùï, ùí äåòîñðå òì ÷øåðåú øëáú îáåöøéí åäùáåééí äéäåãééí äåòáøå ìîçðåú ùáåééí áçöé äàé ÷øéí. øáéí îàéúðå äéå çåìéí, ðú÷ôðå áùìùåìéí åáîçìåú áèï ùåðåú. áôå÷ùï äöìçúé ìôøåõ îï äâãø åìáøåç, àê ìáñåó ðúôñúé. äøåñéí ùããå îîðé àú ðòìé äçãùåú ùäöìçúé ìøëåù ìé, äëðéñå àåúé ìöéðå÷, åáî÷åí ìðñåò òí éúø äéäåãéí ì÷øéí ðùìçúé òí èøðñôåøè ùì ùáåééí äåðâøéí ìùáé ìøåñéä.  äòîéñå àåúðå 60 àéù áëì ÷øåï. á÷øåï ùìé äéå 59 äåðâøéí åéäåãé àçã – æä àðé. äöôéôåú äééúä àéîúðéú, å-17 éåí ðñòðå á÷øåï çúåí îôå÷ùï ìîçðä ùáåééí ùáâåø÷é, îæøçéú ìîåñ÷áä. ëì éåîééí ÷áìðå "ñåëàø", ìçí ùéôåï îéåáù, ÷ùä ëáøæì, îöåðí å÷öú ãâ îìåç.

ëùäééðå òãééï áãøåí äéä ðåøà çí åàðå äùìðå îòöîðå àú ëì äáâãéí. ìà äéä î÷åí ìéùåï åëùðùëáúé ìéùåï ìà éëåìúé éåúø ìçìåõ òã äáå÷ø àú äøâìééí. ëãé ìäøååú àú äöéîàåï îöàðå ôèðè - ÷ùøðå ôçéú ùéîåøéí øé÷ä àì çáì, ùìùìðå àú äôçéú ãøê çåø áéú äùéîåù åùàáðå îáéï ôñé äøëáú ùìâ åáùìâ æä äøååéðå àú äöéîàåï. áãøê îúå àðùéí åàçøéí äâéòå îåúùéí ìàôéñú ëåçåú. ëì ùäòî÷ðå öôåðä ìúåê øåñéä ðòùä úîéã éåúø ÷ø òã ìöîøîåøú. îäòãø ðòìééí ìøâìé ÷ôàå ìé áîñò æä 8 àöáòåú øâìééí.

á-24 áãöîáø 1944 äâòðå ìâåø÷é. éøãðå îï äøëáú åöòãðå áøâì áòéø åéìãéí øãôå àåúðå áöò÷åú áåæ åùðàä åáéøé÷åú, å÷øàå àçøéðå: øåöçéí, ôåùòéí (ëàéìå âí àðé ùåúó ìæååòåú äâøîðéí åääåðâøéí áøåñéí). àìé ðéâù ÷öéï øåñé åùàì àí àðé éäåãé, ëùäùáúé áçéåá äåà çøú æàú áæéëøåðå. äééðå ëåìðå îåëé ëéðéí åîìåëìëéí. àðé äééúé áîöá îàåã éøåã, ëåìé îëåñä ôöòéí îåâìúééí îëó øâì åòã ìøàù, äôðéí, äàåæðééí åäøéñéí, áëì æàú äçæ÷úé îòîã áòåã øáéí àçøéí îúå. òáøðå àú âùø äååìâä åäëðéñå àåúðå ìáéú îøçõ åìàçø äøçöä äòîéñå àåúðå áâñåú åæø÷å àåúðå áäîåú ì÷øåðåú. äâòðå ìîçðä äùáåééí åùí ôø÷å àåúðå ëâøåèàåú îï ä÷øåðåú åùéëðå àåúðå áöøéôéí îìàéí îéèåú òõ, ëì îéèä 3 ÷åîåú. ëòáåø éåîééí òáøðå áãé÷ä øôåàéú åàåúé ùìçå á- 8 áéðåàø 1945 éçã òí ëîä ùáåééí çåìéí àçøéí ìáéú çåìéí ìùáåéé îìçîä á åëèï, îøç÷ ùì ë-300 ÷"î îâåø÷é.

áòðôé äùøåú ùì áéú äçåìéí òáãå ùáåééí éäåãééí, àðùé îçðåú äëôééä áäåðâøéä: ñðãìøéí, çééèéí åëã', åàôéìå øåôà éäåãé àçã. áîçì÷ä ùìé òáãä øåôàä éäåãééä æ÷ðä îøåñéä, äàçåú äàçøàéú òì äà÷åðåîé÷ä åäîæåï äééúä éäåãééä òí ðùîä éäåãéú, ãåáøú ééãéù (ùñôøä ùáòìä äåà ÷öéï âáåä áöáà äàãåí). ëåìí èéôìå áé áúùåîú ìá îéåçãú åãàâå ùàáøéà îä ùéåúø îäø. åàëï, øáéí îùáåéé äàåéá îúå ááéú äçåìéí, åàðé, áçîìú ä' åáòéãåã äéäåãéí áî÷åí, äáøàúé.

ù: åàéôä äééú á- 8 áîàé 1945?

ú: äééúé ááéú äçåìéí áåëèï. áçãø äééðå òùøåú ùáåééí, àðé äééúé äéäåãé äéçéã áéðéäí. á-8 áîàé áùòä 2:00 áìéìä äòéø àåúé ùëðé ìçãø, ùáåé âøîðé öòéø, åáéùø ìé ùäîìçîä äñúééîä. ëåìí, ëì äçåìéí äúòåøøå åäùîçä äééúä âãåìä. äí éãòå ùàøöåúéäí àîðí äåáñå áîìçîä, àê äúðçîï áëê ùàú äîöéàåú äçãùä ëáø îîéìà ìà éùðå, ìôçåú ðôñ÷ä ùôéëú äãîéí åàó éæëå, àåìé ìùåá äáééúä á÷øåá, ìëï äééúä ùîçä ëììéú.